Somaliland Qofba Si La Ah

DALJIRE

(Somaliland Qofba si La Ah)

By A. Geeljire

Dubbe iyo Doolaal duqay weeye magaalo oo dalkooda ilaasha. Waa laba aan kala daalin dariiqna aan wada qaadin. Midba duubka wanaagga dushaasuu ku sitaa iyagaaba is doortay.Waa laba aan debec yeelan oon hadal diirkaba saarin deelqaafna wuu ka dhacaa. Haddana inay is dilaan iyo dudmana loogama yaabo. Waa niman aan dan ka yeelan dadka kay ku arkaan waxay diidan yihiin ee duunkoodu la yaabo derejo uu doono ha yeeshee, kay daafacayaanna inta daaqsinta geela looga soo durki maayo. Ruuxay diiraddoodu haleesho daguugahay ka dhigaan dembina loo qabsanmaayo oo duqoodi Dhanxiirbaa digreetadaa u saxeexay ducana waabu u raacshay. Bartay doodda jilba iyo foodda ay is daraanna waa Danlaawoow mafrishkooda oo ay qadadii dabadeeda iyo duhurka ay ku kulmaan.

Dubbe:Maanta waxaan la kulmay odayaal Guurtida ah oo meel mkhaayada fadhiya oo aan iskla fadhiistay.

Doolaal:Maxay hayeen odayaashu?

Dubbe:waxay ku dawakheen wixii C/lahi Ducaale ku akhriyay.

Doolaal:Oo siday ugu dhawakhaan? Si fiican ayuu ugu balbalaadhiyay jawaabahii oo dhan. Siyaasaddii debedda, xidhiidhka Ethiopia iyo kiuwa caalamkaba si la yaqaan buu ugu faahfaahiyay. Waar ninkaasi waa hadal yaqaan.

Dubbe:Horta way iga qosliyeen. Wuxuumbaan la kulmay iyagoo leh. “ Waar inankii Wasiirka ahaa ee Ina Dhoollayare muxuu ina yidhi? Dayuuraddii ina dul martay ee la garan waayay muxuu kagaga warramay?”

Doolaal:Sawkii yidhi soo weynay oo cid ka war haysaa ma jirto “hawaduna way iska furantay.”

Dubbe:Waxay fahmi waayeen Madaxweynahan taleefanka qarxiyay ee dayuuradda shaydaan waayay iyo dadka la soo weydiiyay ee garan waayay iyo Cali Warancadde oo yidhi waa la gartay dayuuraddii; waxan oodhan bay waxba ka garan waayeen. Waxay waxba ka garan waayeen ictiraafkan la raadinayo uun ee haddana sii fogaanaya. Xabashidan aynu is hoos dhigayno uun ee haddana C/lahi Yusuf inaga raacaysa. Wixii baan markaan fahamsiiyay.

Doolaal:Allah! Waar odayaasha miyaad sii waashay iga wallaanad wax fahansiine?

Dubbe:Mayee waan u jilciyay. Waxaan idhi. “ma garanaysaan miyiga carrurta qaar guryaha ku hadha oo aan xoolaha raacin oo waraabe xoolaad ah oo ama casarkii markay soo dhawaadaan xooluhu la yidhaa ka hortaga oo qofka wada xoolaha soo nasiya. Ama mar mar la yidhaa ordoo maqashii soo eega ama nirgihii reerka joogay oo dabadeed intay kaa dhaqaaqaan oo kaa libdhaan dundumo isku toosin jiray oo markay waxoogaa kaa maqnaadaan soo noqda oo yidhaa “xoolahii dhan walba ka soo eegay oo soo waayay.” Oo dabadeed guriga iska joogi jiray.”

“Haa.” Bay yidhaahdeen. “horta Wasiirku waa noocaas.” Baan idhi. “idaacaddii uu unta badan inoogu maqnaa miyaa aragteen?” baan weydiiyay. “waar haddaanu garanay.” Bay yidhaahdeen. “oo inankuba caws iyo biyo ku nool iyo reer guura-raac buu nooga sheekeynayay show. Waxan uu shubayaa inanku waa maxay uumbaan idhaahdaa. Waa wuxuu kolba la ruqruqaansanayay show.” “Aabahaa la jannee. Alla ninkaa Aabihii fariidanaaye.” Bay raaciyeen.

Doolaal:Maxaan sheegayay. “Nimaad taqaan waad la joogtaa.” Baa la yidhi.

Dubbe:Maan waaline, iyaba waa rag waaweyn oo weligood soo jiray oo way garteen muluqmuluqda inaka eh; odayaasha waxan aydin ku akhriyaysaan ee dalka oo dhan afuufaysaan ka daaya. Ta kale iminka xukuumaddii ma beelo ayaa ka dhigteen oo hab dawladadeedkiiba waa ka baydheen?

Doolaal:Oo sabab? Maxaad ku keentay?

Dubbe:Dee sawdinkan wasiir walba odhanaya qofkaad isku reer tihiin u jawaab oo daba gal. Maxaa Ina Gabboose u daba dhigteen Cawil iyo Siciid Sulub inkasta oo aanu Ina Sulub afxumoonin? Haddii ururka Qaran laga hadlayo rag badan baa ku wada jira eh maxaa goonida ugula baxaysaan Ina Gaboose? Maxay uga hadli waayeen wasiirada ay khusayso ee sharciga la xidhidha? Ina Gaboose iyo ururka Qaran ma foojarro ayaa ka yaal Maaliyadda mise jago ayay Shacabka ka doonayaan? Waa sidee dee arrintu?

Doolaal:Maxaad taa u odhanaysa? Nimankanu waa wasiirro oo xukuumadda ayay u hadlayaan. Maxaa ku jaban taa?

Dubbe:Waar heedhee. Dee maystidhi Hindi baad ii haysataa? Ma Hindi baad i moodaysaa adeer? Yacni anaa Baaniyaal? Waar wasiir xukuumada u hadlayaana ma jiro ee waanu idin naqaanaa ee dawladnimada sidan ka daaya. Ta kale hadday wuxu beel beel yihiin Suldaan Wasiir Sulub muxuu ku dhimanayaa sawtii kii u lahaa “ laba nin oo reer Caynaashe ah baanu ugu shaqaynaa dawladda, taliyihii C.I.D da, ee maxaa lanoo sheeganayaa” la eryey maaha.. Iminka ma kelidii haanlaa mise “afartii reer Nuur” ee uu sheegayay ayuu ku biiray?

Doolaal:Waar ninkaa waad iska haysataa wuxuu yidhi “xeerku Qaran ma oggola.” Hadday intaasi ceeb tahay iyo haddii kaleba. Wasiirku inuu Burco tago oo arrimaha siyaasadda ka hadlana waa waxa uu wasiir u yahay. Waar umaddan yaa dawladnimada baray? Oo indhaha ayuumbay faraha iska wada gelinaysaa?

Dubbe:Maya bahshan Somaliland ta ayaan isku siba inala ahayn. Anagana waa nala si dinkina waa idinla si.

Doolaal: Waa maxay sida ay idinla tahay ee aanay nala ahayni?

Dubbe: Idinka Somaliland tiinu waxay idinla tahay meel hungry loo joogo oo waxa ay ka kooban tahay Qabyaalad iyo dad la kala xadayo layskuna diro si arrimahiinu idiinku suura galaan.. Wasiir hebel aan ku hagaajino hebel ama reer hebel. Maayarka meel heblayaayo aan lacag ka soo qaadno ama siduu dhul inoo siiyaa. Gancsade hebel aan u xidhno ganacsiga si aynu wax uga helno. Meel heblaayo aan ciidanka nidhaahno iskaraab ka soo gura aan iibinnee. Kee baa lacag haysta oo aynu wax ka soo ridanayaa. Dekedd. Total. Wershed sibidh. Caaglayaal. Saad iyo shidaal. IWM. “ninna dhuunuu kuu dhexjoogaa...”

Dolaal: Idinkana tiinu maxay ka kooban tahay?

Dubbe:Anaga Somaliland tayadu waxay ka kooban tahay:

Islaantaa wadhatada fadhida, ta caanaha la wareegeysa ee leh “gadhoodhka gadhoodka”, ta qaadka suuqa la fadhida ee carrurta ka masruufta ee intaa dhacdaan haddana weli qosli karaysa ee mid kale idin amaahinaysa, inanka yar ee shaaha qaada, ardayga dugsiga ku kallahaya ee arkaya labadii ka waaweynaa ee qalin jebiyay oo aan shaqo la siin haddana aan niyad jabayn, carruurta malcaamadda ee quraanka subcinaysa aanse ka war hayn inaydin mustaqbalkoodii cunteen, gabadha hilibka qasha ee hadday tidhaa cashuurta naga dhima Guddida Nabadgelyadu jeelka u dirayso, umaddan wanaagsan ee wax ka weyn daayoo haddii gaadhi kaa banjaro boqolaal ku caawinayaan, ka adigoo qadaynaya iskala kaa soo fadhiisnaya ee hilibka kuu jarjaraya adigoon garanayn, ka joornaalka aad akhriyayso dhinacakaga qabanaya ama keenba ku odhanaya, ka adigoon ka codsan kula talinaya, ka cimaadadda aad sidato ku odhanaya “waar bahashu fiicanna? Waar bal tan iska keen” ka iska kaa weydiinaya waxaad xalay qabanaysay waayo dhawr goor baad meel uu fadhiyay hor martay, dadkan maalin walba cadaalad xumada maxkamada kala kulmaya ee haddana weli iyadii ku sii socda ee u ashtakoonaya, Dhallinyaradan aan shaqo iyo rajo hayn ee haddana niyadsamida ku jooga dalkooda, Mujaahidkan naafada ah iyo kan aan ahayn ee dayaca ka mutaystay halgankoodii ee haddana weli heeganka ah, agoomahan gaajada la gotay ee hadana maqlaya daaraha waaweyn ee aydin dhisataan ee xoolaha umadda ka dhisataan, ganacsatadan yar yar ama dhexe shilin shilinka gaadhsiinaysa ee dhaqaalaha dalkuba ku fadhiyo haddana darumada iyo cashuur qaaliya ku haysaan, ganacsatadan waaweyn inta ka madax banaan boobka hantida umadda, wadaadan tabliiqa ee Ilaahay ka yaaba leh, suxufiyiinta halganka inagu soo gaadhsiisa waxa dalka ka socda ee haddana hagardaamada ku haysaan, iyo boqolaal sawir oo kale oo laysu geegeeyay ayaa na jeclaysiiya dalka oo nagu khasbaya inaanu ka ridno bahalahiinnan qalbigu gudhan yahay. Wuxuu yidhi Koosaar Cawar. “Allah waa nalooga qaadi waayay ee maxaannu iimaan u dhallanay.”

Waa innoo toddobaadka dambe haddii Eebe idmo.

A. Geeljire